Tiến sĩ Võ Tuấn Nhân, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường; GS.TS. Trần Thọ Đạt, Hiệu trưởng Trường Kinh tế Quốc dân; GS.TS. Trần Đình Hòa, Phó Giám đốc Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam đồng chủ trì Hội thảo. Tham dự Hội thảo còn có PGS.TS Vũ Thị Mai – Chủ nhiệm đề tài; các nhà quản lý, nhà khoa học, các chuyên gia kinh tế tới từ các Viện nghiên cứu, Trường Đại học trong nước quan tâm đến vấn đề của đề tài.

Tính cấp thiết phải chuyển đổi mô hình phát triển kinh tế thích ứng với xâm nhập mặn tại đồng bằng sông Cửu Long

Phát biểu khai mạc Hội thảo, GS.TS Trần Thọ Đạt cho biết, biến đổi khí hậu, mà trước hết là sự nóng lên toàn cầu và mực nước biển dâng, là một trong những thách thức lớn nhất đối với nhân loại trong thế kỷ 21. Ở Việt Nam, biến đổi khí hậu nói chung và xâm nhập mặn nói riêng đã, đang và sẽ có ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất cũng như đời sống của người dân đặc biệt là vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

“Nhận thức được vấn đề này, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia “Nghiên cứu cơ sở khoa học về lý luận và thực tiễn xây dựng mô hình phát triển kinh tế thích ứng với xâm nhập mặn trong điều kiện biến đổi khí hậu” với mong muốn đây sẽ là diễn đàn trao đổi, thảo luận giữa các nhà khoa học, các chuyên gia, các cán bộ quản lý và các nhà hoạch định chính sách về ảnh hưởng của biến đổi khí hậu nói chung và xâm nhập mặn nói riêng đến với đời sống kinh tế - xã hội. Đồng thời, hội thảo sẽ tập trung trao đổi, phân tích về cơ sở để đề xuất mô hình phát triển kinh tế và sinh kế bền vững thích ứng với xâm nhập mặn trong điều kiện biến đổi khí hậu đặc biệt cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long.” - GS.TS Trần Thọ Đạt nói.

GS.TS. Trần Thọ Đạt, Hiệu trưởng Trường Kinh tế Quốc dân phát biểu tại Hội thảo

Nhấn mạnh thêm về tác động của biến đổi khí hậu tới Việt Nam, Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân cho biết: Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia bị tác động mạnh mẽ nhất do biến đổi khí hậu, đặc biệt là vùng Đồng bằng sông Cửu Long, ảnh hưởng nặng nề đến sản xuất, đời sống của người dân. Theo Kịch bản biến đổi khí hậu và nước biển dâng công bố năm 2016, nếu nước biển dâng 100 cm sẽ ảnh hưởng tới 38,9% diện tích Đồng bằng sông Cửu Long có nguy cơ bị ngập. Điều này không những là lo lắng của Đảng, Nhà nước và nhân dân mà cộng đồng quốc tế cũng đã chia sẻ.

Việt Nam đã tích cực tham gia các hiệp định về biến đổi khí hậu. Tại Hội nghị COP21 năm 2015, Việt Nam đã tham gia với tinh thần tích cực, chủ động và có trách nhiệm và cũng là một trong những quốc gia đầu tiên ban hành Kế hoạch hành động quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu.

Đánh giá về đề tài nghiên cứu và Hội thảo khoa học, Thứ trưởng cho rằng, đây là một đề tài hết sức thiết thực và cấp bách, phục vụ cho xây dựng chủ trương, chính sách kinh tế ứng phó với biến đổi khí hậu.

“Đối với Đồng bằng sông Cửu Long, Chính phủ đang rất tích cực và khẩn trương chuyển đổi mô hình kinh tế thích ứng với biến đổi khí hậu. Đề tài này với mục tiêu xác định cơ sở khoa học xây dựng mô hình kinh tế ứng phó với biến đổi khí hậu và đặc biệt sẽ xây dựng bộ tiêu chí đối với mô hình kinh tế thích ứng với xâm nhập mặn.” – Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân nhấn mạnh.

Thích ứng với biến đổi khí hậu cần xuất phát từ tiếp cận cộng đồng, từ yêu cầu thực tiễn địa phương

Tại Hội thảo, các đại biểu đã trình bày các tham luận cũng như góp ý đối với hướng đi của đề tài theo những cách nhìn đa chiều về mô hình kinh tế thích ứng xâm nhập mặn trong điều kiện biến đổi khí hậu như phương pháp tiếp cận cảnh quan trong xây dựng các mô hình kinh tế sinh thái thích ứng với biến đổi khí hậu; sinh kế cộng đồng nông thôn thích ứng biến đổi khí hậu; tiếp cận đa chiều, tương tác hay những góc nhìn chính sách trong việc xây dựng mô hình kinh tế thích ứng với biến đổi khí hậu…  

PGS.TS Vũ Thị Mai – Chủ nhiệm đề tài phát biểu tại Hội thảo

Phát biểu tại Hội thảo, PGS.TS Vũ Thị Mai – Chủ nhiệm đề tài cảm ơn những ý kiến góp ý của các nhà khoa học, lãnh đạo quản lý tài nguyên và môi trường tại Hội thảo đã ủng hộ hướng tiếp cận của nhóm nghiên cứu nhằm tìm ra được các mô hình phát triển kinh tế thích ứng với biến đổi khí hậu.

Dẫn chứng một số ví dụ cụ thể từ thực tiễn về chuyển đổi mô hình kinh tế, PGS.TS Vũ Thị Mai cho biết: “Ở tỉnh Sơn La, đồng bào dân tộc thiểu số đã tự chuyển đổi giống cây trồng và trồng cây ngô chịu hạn ở trên các đỉnh núi cao. Sản lượng ngô của tỉnh Sơn La chiếm hơn 50% tổng sản lượng ngô của Việt Nam. Nhưng do nhu cầu cuộc sống nên người dân tự chuyển đổi và thậm chí chấp nhận cả việc vi phạm luật pháp về vấn đề tự khai thác đất rừng chuyển sang đất canh tác ngô nên không có tính bền vững, lâu dài.

Hay một vấn đề khác như các hiện tượng thiên tai cực đoan gây sạt lở ở tỉnh Quảng Nam. Cách đây hơn 10 năm, bãi biển Cửa Đại có đường bờ biển dài đến hơn 200m thì bây giờ đã mất hẳn. Nhiều công trình dự án đã đầu tư xây dựng bị mất đi và không khai thác được nữa do sụt lún.”

PGS.TS Vũ Thị Mai cũng dẫn chứng một mô hình thành công ở Thái Lan khi có cách tiếp cận xuất phát từ cộng đồng, từ yêu cầu thực tiễn đặt ra. “Ở Thái Lan, có một vùng đã xảy ra tình trạng bị mất đất, bị sạt lở. Người dân đã phải di chuyển về thành phố để mưu sinh cuộc sống nhưng họ vẫn nghèo đói, con cái họ không được đi học và họ lại phải quay trở lại vùng đất cũ. Ở đây, đã có nhiều dự án phi chính phủ, tổ chức quốc tế giúp đỡ họ nhưng đều thất bại vì không xuất phát từ kiến thức của người địa phương nên những đề xuất giống cây trồng đều không thích ứng được. Người dân đã nghiên cứu và tự trồng cây đước (hay còn gọi là cây sú vẹt) theo phương pháp truyền thống. Sau 20 năm, họ đã mở ra những cánh rừng ngập mặn cách vùng sạt lở khoảng 7 km và đây đã trở thành điển hình cho mô hình phát triển kinh tế sinh thái để nhiều nước đến tham quan, học tập.” – PGS.TS Vũ Thị Mai chia sẻ.

Vì vậy, PGS.TS Vũ Thị Mai mong rằng, cách tiếp cận theo góc độ kinh tế, tiếp cận theo doanh thu trên diện tích canh tác của đề tài sẽ được ủng hộ. Đồng thời, cũng mong nhận được sự giúp đỡ, phối hợp của Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn và các viện nghiên cứu trong quá trình triển khai thực hiện để đề tài đạt kết quả thành công nhất.

Các ý kiến thảo luận trong Hội thảo sẽ được tổng hợp để hoàn thiện cơ sở lý luận về xây dựng mô hình phát triển kinh tế ứng phó với xâm nhập mặn. Từ đó, có kiến nghị chung gửi cho các các cơ quan của Đảng và Nhà nước cùng các bên liên quan nhằm tăng cường khả năng thích ứng với xâm nhập mặn và biến đổi khí hậu của người dân.  

Các đại biểu tham dự Hội thảo chụp ảnh lưu niệm